Jaki powinien być udział rodziców w procesie doradztwa zawodowego

Opracowywany corocznie program realizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego musi uwzględniać udział rodziców w procesie doradczym, w szczególności organizację spotkań z nimi. Przedstawiamy zakres współpracy doradcy zawodowego z rodzicami oraz przykłady działań.


Aby uczeń potrafił ocenić swoje zasoby i możliwości

Jedną z kluczowych decyzji podejmowanych w życiu człowieka jest wybór ścieżki zawodowej. Każdy z nas, w wieku adolescencji próbował odpowiedzieć na pytania „Co chciałbym robić w przyszłości? Jaki zawód chciałbym wykonywać?”. Trafny wybór zawodu przynosi przede wszystkim korzyści osobiste. Człowiek czuje się spełniony, jest zadowolony. Synergia między wykonywanym zawodem a poczuciem szczęścia wynika z kilku czynników. Praca odpowiada możliwościom psychofizycznym, potencjałowi, posiadanym zasobom. Jest zgodna z zainteresowaniami, oczekiwaniami i aspiracjami. Ponadto zaspokaja potrzeby rynku pracy.

Z punktu widzenia gospodarki państwa, ważne jest, aby młody człowiek, uczeń dokonywał adekwatnych wyborów edukacyjno-zawodowych. Trafny wybór ścieżki rozwoju osobistego i zawodowego oznacza, że uczeń potrafi ocenić swoje zasoby i możliwości. Ponadto posiada wiedzę na temat oferty edukacyjnej, przydatności zawodowej, rynku pracy.

Do 11. roku życia dzieci naśladują dorosłych, lubią odgrywać scenki, często przebierają się za strażaka, policjanta czy lekarza. Jest to okres preorientacji i orientacji zawodowej opartej na fantazji. W wieku 12.-17. roku życia młody człowiek wkracza w okres adolescencji. Jest to okres próbnych wyborów, który polega na określaniu swoich zainteresowań zawodowych poprzez dostrzeganie umiejętności i uzdolnień. Rozwija się w tym czasie samoświadomość i samoocena. Uczeń zaczyna również odwoływać się do wartości, zaczyna pojawiać się wartość pracy.

Warto podkreślić, że młody człowiek dokonując wyboru zawodu, często kieruje się opiniami grupy rówieśniczej lub panującą „modą’, „trendem”. Okres realistycznego wyboru zawodu rozpoczyna się w 17 r.ż. i trwa do 24 r.ż. Aby młody człowiek mógł dokonać optymalnego wyboru, powinien być wspierany przez rodziców, szkołę, osoby znaczące.


 

Postawy rodzicielskie mają wpływ na wybór zawodu

Pierwszym doradcą młodego człowieka jest rodzic. Postawy rodzicielskie mają niebagatelne znaczenie na rozwój dziecka, a co za tym idzie – wpływają na aspiracje życiowe i zawodowe. Literatura przedmiotu wskazuje na kilka czynników kluczowych mających wpływ na preferencje zawodowe:

  • pochodzenie społeczne rodziców,
  • poziom ich wykształcenia oraz
  • posiadane doświadczenie zawodowe.

Duży wpływ mają tradycje zawodowe rodziny, stosunek rodziców do pracy, wyznawane wartości, ambicje zawodowe, ale także postawy. Warto również wymienić preferowane postawy rodzicielskie, stosunek rodzeństwa do pracy, ale także poziom wiedzy członków rodziny o możliwościach edukacyjnych i sytuacji na rynku pracy. M. Ziemska rozróżnia postawy rodzicielskie w ujęciu psychologicznym jako:

  • akceptacja dziecka,
  • współdziałanie z dzieckiem,
  • dawanie dziecku rozumnej swobody,
  • uznawanie praw dziecka w rodzinie.

Natomiast niewłaściwymi postawami rodzicielskimi w tym przypadku są m.in.: odtrącenie, unikanie, zbytnie wymaganie, nadmierne chronienie.

Rodzice posiadający wspierającą postawę otaczają dziecko troską, opieką, pomagają w zaspokajaniu jego potrzeb emocjonalnych, społecznych. Wrażliwość i chęć wspierania młodego człowieka przez rodzica na różnych polach jego aktywności zachęca go do konsultowania swoich decyzji edukacyjno-zawodowych.

Zdarza się niestety, że blokowanie aktywności, hamowanie działań twórczych oraz poszukiwania swojej drogi wywołuje u dziecka poczucie frustracji. Brak adekwatnych informacji ze strony rodzica, krytykowanie i koncentracja na słabych stronach, nadmierne oczekiwania rozwijają nierealistyczną samoocenę adolescenta. W sytuacji, gdy samoocena odbiega od rzeczywistości, dziecko narażone jest na brak umiejętności dokonywania oceny własnych zasobów i potencjału, a co za tym – idzie przekłada się to na podejmowanie błędnych decyzji zawodowych.


 

Rodzic – uczeń – szkoła

Doradztwo zawodowe w szkole opiera się na współpracy trzech podmiotów: rodziców, ucznia i doradcy zawodowego. Podejmowanie decyzji to świadomy wybór, który opiera się na określeniu trzech elementów:

  • celu,
  • konsekwencji,
  • potencjalnego ryzyka.

Współpraca rodziców ze szkołą w zakresie wparcia ucznia w wybraniu ścieżki rozwoju edukacyjno-zawodowej ma na celu wspólne określenie potencjału dziecka. Omawianie przez rodziców zainteresowań, zdolności, umiejętności czy talentów już od wczesnych lat dzieciństwa czy określenie temperamentu i cech charakteru dziecka może być cenną wskazówką dla doradcy zawodowego. Zdarza się często, że młody człowiek w zaciszu domowym przejawia zdolności, które w życiu szkolnym nie są dostrzegalne.

Ważne jest, aby w procesie doradczym osoby dorosłe (rodzice, jak i doradca zawodowy) szanowali wybory dziecka. Narzucanie własnych wizji, niespełnione ambicje zawodowe rodziców i nierozumienie ze strony doradcy może prowadzić do podejmowania złych decyzji. Zbyt duży nacisk i presja ze strony dorosłych może powodować zniechęcenie i poczucie niezrozumienia. Przekazanie rodzicom rzetelnej informacji na temat oferty edukacyjnej przez doradcę zawodowego powinno stanowić podstawę współpracy.

Znajomość rynku edukacyjnego może inspirować rodzica do rozmów z uczniem bez narzucania swojego zdania czy opinii. Doradca zawodowy powinien wesprzeć rodzica na tyle, aby ten pomagał w wyborze trafnego zawodu poprzez stosowanie argumentacji. Znajomość mechanizmów rynku pracy, danych statystycznych nt. zawodów deficytowych buduje wizerunek rodzica kompetentnego i wiarygodnego. Te informacje może przekazać doradca zawodowy (bądź osoba realizująca zadania z obszaru doradztwa zawodowego w szkole). Odwołując się do rozporządzenia MEN z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz.325) na każdy rok szkolny opracowuje się program realizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego. Program ten musi uwzględniać udział rodziców, w szczególności organizację spotkań z nimi. Rola szkoły (doradcy zawodowego) powinna opierać się zarówno na pracy grupowej (szkolenia, warsztaty), jak i na konsultacjach indywidualnych.


 

Przykładem działania skierowanego do rodziców może być:

  • wykorzystanie mediów społecznościowych, forum prowadzonego na stronie WWW szkoły do udostępniania informacji edukacyjno-zawodowych,
  • umieszczanie informacji zawodoznawczych w e-dzienniku,
  • organizowanie spotkań rodziców z lokalnymi pracodawcami czy właścicielami warsztatów (praktyczna nauka zawodu, praktyki zawodowe, staże),
  • w przedszkolu czy szkole podstawowej ciekawym rozwiązaniem jest aktywne uczestnictwo rodziców poprzez prezentowanie swojej ścieżki edukacyjno-zawodowej.

Zapoznaj się ze scenariuszem spotkania doradcy zawodowego z rodzicami uczniów "Co wiem o moim dziecku".

Oprócz działań informacyjnych rola szkoły powinna opierać się na niesieniu pomocy rodzicom, którzy mają trudności w komunikacji z dzieckiem oraz pomaganiu im w rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych wynikających z rozbieżności oczekiwań rodzica a planami dziecka. Warto również pamiętać, aby doradca zawodowy wspierał w rozmowach indywidualnych rodziców dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, problemami zdrowotnymi, emocjonalnymi czy społecznymi. Choroby czy inne przeciwwskazania zdrowotne mogą wykluczać wykonywanie danego zawodu, dlatego ważne jest, aby wnikliwie diagnozować potencjał ucznia, a w sytuacjach trudnych – rzetelnie informować rodzica o możliwościach zawodowych ich dziecka.

Doradca zawodowy powinien inspirować i motywować rodzica do poznawania zasobów i możliwości edukacyjno-zawodowych dziecka.

Literatura polecana:

Marta Koch-Kozioł

Źródło:
https://epedagogika.pl/top-tematy/jaki-powinien-byc-udzial-rodzicow-w-procesie-doradztwa-zawodowego-2956.html